พญ. นันทิดา สาลักษณ แพทย์เฉพาะทางสาขาตจวิทยา
เขียนโดย
พญ. นันทิดา สาลักษณ แพทย์เฉพาะทางสาขาตจวิทยา

เชื้อราบนหนังศีรษะ (Tinea capitis)

เผยแพร่ครั้งแรก 11 ก.ย. 2019 อัปเดตล่าสุด 17 พ.ย. 2020 เวลาอ่านประมาณ 4 นาที

เชื้อราบนหนังศีรษะ ในทางการแพทย์มักหมายถึงโรคกลากที่หนังที่ศีรษะ ซึ่งเป็นโรคที่พบได้บ่อยในเด็ก โดยเฉพาะในเด็กอายุตั้งแต่ 4-14 ปี แต่บางครั้งอาจสามารถเกิดในผู้ใหญ่ที่มีภูมิคุ้มกันต่ำ เช่น เป็นโรคเบาหวาน โรคเอดส์ หรือในกลุ่มคนไข้มะเร็ง ได้เช่นกัน นอกจากนี้เชื้อราบนหนังศีรษะยังอาจเกิดในเด็กเล็กได้บ้าง ในผู้ที่มีสุขอนามัยที่ไม่ดี อาศัยอยู่ในชุมชนแออัด หรือในแถบประเทศที่มีอากาศร้อนขึ้น

เชื้อราบนหนังศีรษะมักจะแสดงอาการภายใน 7-14 วันหลังจากสัมผัสกับเชื้อ โดยมิใช่ทุกคนที่สัมผัสเชื้อจะเกิดโรค ขึ้นอยู่กับการตอบสนองของภูมิคุ้มกันของแต่ละบุคคล

แพ็กเกจที่คุณอาจสนใจ
ปรึกษาเภสัช สั่งยา ฟรีค่าส่งทั่วประเทศ*

แชทกับเภสัชกรฟรี! 9 โมงเช้าถึงเที่ยงคืน พร้อมรับส่วนลดค่ายา 5% HDmall ออกค่าส่งให้สูงสุด 40 บาท

เชื้อราที่หนังศีรษะ เกิดจากเชื้อกลุ่มที่เรียกว่า Dermatophytes (เช่น Microsporum spp., Trichophyton spp.) ซึ่งสามารถก่อโรคที่บริเวณชั้นตื้นของหนังศีรษะ ผิวหนัง หรือเล็บ โดยเชื้อประเภทนี้สามารถแพร่กระจายมาจากคน สัตว์ หรือดิน (การพบเชื้อในสัตว์มักพบในสัตว์เลี้ยง เช่น สุนัขและแมว รวมทั้งสัตว์ที่เลี้ยงในฟาร์ม เช่น วัว ควาย) โดยสปอร์ของเชื้อราจะกระจายโดยการสัมผัสผ่านทางคนที่เป็นโรค หรืออยู่ในเส้นผมที่หลุดร่วง หรือสิ่งของที่ใช้กับศีรษะซึ่งมีเชื้อติดไป เช่น หวี หมวก โซฟา เตียงนอน เสื้อผ้า เป็นต้น

การสัมผัสเชื้อจากสิ่งเหล่านี้อย่างเดียวอาจไม่ก่อให้เกิดโรค แต่หากหนังศีรษะมีการบาดเจ็บอยู่แม้จะเล็กน้อย เช่น การเกาศีรษะ หรือแม้แต่การถักเปียที่แน่นจนเกินไป ก็อาจทำให้สปอร์ของเชื้อราเข้าสู่เส้นผมผ่านทางผิวหนังชั้นนอกสุดบริเวณศีรษะได้ ซึ่งเชื้อ Dermatophytes ก็จะเข้าไปย่อยทำลายเคอราตินและทำให้เกิดโรคขึ้น

นอกจากนี้ ผู้ใหญ่บางรายยังสามารถเป็นพาหะนำเชื้อแพร่กระจาย โดยตนเองไม่มีอาการ 

ลักษณะหรืออาการเชื้อราบนหนังศีรษะ เป็นอย่างไร?

ลักษณะอาการของเชื้อราบนหนังศีรษะหรือกลากที่หนังศีรษะมีได้หลากหลายแบบ แต่โดยส่วนใหญ่มักมีอาการแดง มีสะเก็ดหรือขุยที่หนังศีรษะ มักมีอาการคันมาก โดยกลากที่หนังศีรษะเป็นสาเหตุของผมร่วงในเด็กได้ถึง 50% นอกจากนี้ผู้ป่วยยังอาจมีต่อมน้ำเหลือที่คอหรือหลังหูโต หรือเด็กบางรายอาจมีไข้สูงได้

รูปแบบของอาการแสดงจะขึ้นอยู่กับเชื้อ และการตอบสนองของระบบภูมิคุ้มกันของผู้ที่สัมผัสเชื้อ ซึ่งจะเกิดอาการแสดงในรูปแบบต่างๆ ได้แก่

  • กลากที่หนังศีรษะประเภทที่เป็นจุดดำ มักเกิดจากเชื้อ Trichophyton spp. โดยจะเกิดการติดเชื้อภายในเส้นผม ทำให้เส้นผมเปราะบางและขาดได้ง่าย จึงเหลือเส้นผมที่เห็นเป็นจุดสีดำที่รูขุมขนที่หนังศีรษะ และผมร่วงเป็นวงตามจุดที่มีการติดเชื้อได้
  • กลากที่หนังศีรษะประเภทที่เป็นผื่นสีเทา มักเกิดจากเชื้อ Microsporum spp. การติดเชื้อรูปแบบนี้จะเริ่มด้วยจุดสีแดงเล็กๆ รอบเส้นผม จากนั้นผื่นจะขยายวงออกเป็นผื่นแดงกลมและมีขุย ซึ่งจะแห้งและไม่อักเสบ เส้นผมในบริเวณทีมีการติดเชื้อจะดูเป็นสีเทาและไม่เงางาม ขาดง่าย มักทำให้เกิดผมร่วงในหลายๆ พื้นที่บนศีรษะ และมักมีอาการคันมาก 
  • กลากที่หนังศีรษะประเภทอักเสบ กลากประเภทนี้มักเกิดจากเชื้อราที่มาจากสัตว์หรือดิน ซึ่งอาการแสดงจะมีอาการอักเสบจากการตอบสนองของระบบภูมิคุ้มกันที่มากเกินไปของผู้ป่วย โดยอาจเป็นลักษณะตุ่มหนองเล็กๆ หรือฝี หรือมีลักษณะคล้ายก้อนที่ยกตัวขึ้นมาจากหนังศีรษะ และมีหนองออกมาจากตัวก้อน ร่วมกับมีผมหักหลุดร่วง มักมีไข้ เจ็บ คัน และต่อมน้ำเหลืองโตได้บ่อย ผลที่ตามมาจากการเป็นกลากที่หนังศีรษะประเภทอักเสบนี้สามารถทำให้เกิดแผลเป็นที่หนังศีรษะ และผมร่วงอย่างถาวรได้ ซึ่งยิ่งปล่อยให้เป็นนานโดยไม่ได้รับการรักษา โอกาสที่จะผมร่วงถาวรจะยิ่งมากขึ้น ดังนั้นเมื่อเกิดอาการในรูปแบบนี้ในบางครั้งจะมีการใช้ยากดภูมิร่วมด้วย โดยขึ้นกับความรุนแรงของโรค อย่างไรก็ตาม ก็อาจไม่ได้ลดความเสี่ยงในการเกิดผมร่วงอย่างถาวร 

ลักษณะอาการของกลากที่หนังศีรษะ อาจดูคล้ายกับอาการของโรคอื่นบางโรค เช่น สะเก็ดเงิน ผื่นภูมิแพ้ผิวหนังอักเสบบางชนิด (Seborrheic dermatitis) ดังนั้นการตรวจโดยแพทย์จึงเป็นสิ่งจำเป็นเพื่อการวินิจฉัยอย่างถูกต้อง 

แพ็กเกจที่คุณอาจสนใจ
ปรึกษาเภสัช สั่งยา ฟรีค่าส่งทั่วประเทศ*

แชทกับเภสัชกรฟรี! 9 โมงเช้าถึงเที่ยงคืน พร้อมรับส่วนลดค่ายา 5% HDmall ออกค่าส่งให้สูงสุด 40 บาท

วิธีรักษาโรคเชื้อราบนหนังศีรษะทำอย่างไร?

การรักษาเชื้อราบนหนังศีรษะหรือกลากที่หนังศีรษะ จะต้องใช้เวลาประมานหลายสัปดาห์ถึงหลายเดือน แต่โดยทั่วไปมักไม่ได้เป็นภาวะเร่งด่วน อย่างไรก็ตาม ควรได้รับการตรวจโดยแพทย์เพื่อการรักษาอย่างเหมาะสม โดยทั่วไปจะต้องทำการรักษาด้วยยาต้านเชื้อราชนิดรับประทาน เนื่องจากยาชนิดรับประทานจะสามารถดูดซึมเข้าสู่เส้นผมได้ดี โดยการรับประทานยาให้ครบตามช่วงเวลาที่แพทย์แนะนำเป็นสิ่งสำคัญ โดยทั่วไปเป็นระยะเวลาอย่างน้อย 4-6 สัปดาห์ ร่วมกับแชมพูที่มีส่วนผสมของยาฆ่าเชื้อรา เช่น Selenium sulfide (1%-2.5%), Zinc pyrithione (1%-2%) หรือ Ketoconazole shampoo โดยใช้วันเว้นวันจนกว่าโรคจะหาย ซึ่งจะช่วยลดการแพร่กระจายของโรคไปยังคนใกล้ชิด เนื่องจากคนใกล้ชิดอาจเป็นพาหะนำเชื้อได้ แพทย์บางรายจึงแนะนำให้คนใกล้ชิดหรือบุคคลในครอบครัวใช้แชมพูที่มีส่วนผสมของยาฆ่าเชื้อราหรือมารับการตรวจด้วย เพื่อลดโอกาสการแพร่กระจายของโรค สำหรับในผู้ป่วย การใช้แชมพูที่มีส่วนผสมของเชื้อราอย่างเดียวไม่เพียงพอในการรักษาโรค จะต้องได้ยาฆ่าเชื้อราชนิดรับประทานร่วมด้วย นอกจากนี้ยังต้องกลับมาติดตามการรักษาตามที่แพทย์นัดอย่างสม่ำเสมอ เพื่อประเมินประสิทธิภาพในการรักษาและติดตามผลข้างเคียงอย่างใกล้ชิด 

สิ่งที่ผู้คนมักสงสัยเมื่อเป็นเชื้อราบนหนังศีรษะ

ผู้มีอาการเชื้อราบนหนังศีรษะอาจสงสัยว่าหากเป็นโรคนี้แล้วควรโกนผมออกหรือไม่ หรือเคยได้ยินว่าสามารถใช้น้ำส้มสายชู หรือ Tea tree oil รักษาตัวเองได้

ความจริงคือ ผู้ป่วยไม่จำเป็นต้องโกนผม เพียงแต่ควรทำความสะอาดเครื่องใช้ที่เกี่ยวข้องกับศีรษะ เช่น หวี โดยแช่ในน้ำยาฆ่าเชื้อเป็นเวลาประมาณ 1 ชั่วโมง ทุก 3 วัน หลังเริ่มการรักษา ส่วนน้ำส้มสายชู หรือ Tea tree oil นั้น ไม่พบว่าสามารถรักษาเชื้อราหรือกลากที่หนังศีรษะได้ และมิได้ป้องกันการแพร่กระจายของโรค รวมทั้งยังอาจก่อให้เกิดการระคายเคืองที่หนังศีรษะและทำให้โรคแย่ลงอีกด้วย

หลังรักษา เส้นผมสามารถงอกเป็นปกติได้ตามการเติบโตตามปกติของเส้นผม โดยทั่วไปมักใช้เวลาหลายสัปดาห์ถึงหลายเดือนหลังรักษา

การป้องกันตัวเองไม่ให้เป็นโรคเชื้อราบนหนังศีรษะ

โรคเชื้อราบนหนังศีรษะหรือกลากที่หนังศีรษะสามารถป้องกันได้โดยรักษาความสะอาดของหนังศีรษะอยู่เสมอ และไม่ใช้สิ่งของที่ใช้กับศีรษะร่วมกัน เช่น หมวก หวี รวมทั้งหลีกเลี่ยงการสัมผัสผู้ป่วยที่เป็นโรค


17 แหล่งข้อมูล
กองบรรณาธิการ HD มุ่งมั่นตั้งใจให้ผู้อ่านได้รับข้อมูลที่ถูกต้อง โดยทำงานร่วมกับแพทย์และบุคลากรทางการแพทย์ รวมถึงเลือกใช้ข้อมูลอ้างอิงที่น่าเชื่อถือจากสถาบันต่างๆ คุณสามารถอ่านหลักการทำงานของกองบรรณาธิการ HD ได้ที่นี่
Tinea capitis (scalp ringworm): Causes, symptoms, and treatments. Medical News Today. (https://www.medicalnewstoday.com/articles/326665)
Tinea capitis. DermNet NZ. (https://dermnetnz.org/topics/tinea-capitis/)

บทความนี้มีจุดประสงค์เพื่อให้ความรู้แก่ผู้อ่าน และไม่สามารถแทนการแนะนำของแพทย์ การวินิจฉัยโรค หรือการรักษาได้ ผู้อ่านควรพบแพทย์เพื่อให้แพทย์ตรวจที่สถานพยาบาลทุกครั้ง และไม่ควรตีความเองหรือวางแผนการรักษาด้วยตัวเองจากการอ่านบทความนี้ ทาง HD พยายามอัปเดตข้อมูลให้ครบถ้วนถูกต้องอยู่เสมอ คุณสามารถส่งคำแนะนำได้ที่ https://honestdocs.typeform.com/to/kkohc7

ผู้เขียนและผู้รีวิวบทความไม่มีส่วนเกี่ยวข้องกับสินค้าหรือบริการที่นำเสนอแต่อย่างใด เว้นแต่จะระบุในเนื้อหา การแนะนำสินค้าและบริการแสดงขึ้นอัตโนมัติจากระบบของเว็บไซต์หรือแอปพลิเคชัน

ขอบคุณที่อ่านค่ะ คุณคิดว่าบทความนี้มีประโยชน์มากแค่ไหนคะ
(1 ดาว - น้อย / 5 ดาว - มาก)

ดูคำถามและคำตอบอื่นๆ ที่เกี่ยวกับอาการนี้
หนังศรีษะแห้งมากควรทำยังไงดีค่ะ
คำถามนี้ได้การตอบจากแพทย์ที่มีใบอนุญาต (คำตอบนี้เป็นการให้คำแนะนำเบื้องต้น ไม่สามารถแทนการวินิจฉัยโรค หรือการรักษา)
หนังหัวลอกควรทำยังไงดี
คำถามนี้ได้การตอบจากแพทย์ที่มีใบอนุญาต (คำตอบนี้เป็นการให้คำแนะนำเบื้องต้น ไม่สามารถแทนการวินิจฉัยโรค หรือการรักษา)
หนังศรีษะมันและเป็นสิวทำให้ผมร่วงค่ะ แต่ผมแห้งมาก เกิดจากสาเหตุอะไรค่ะ
คำถามนี้ได้การตอบจากแพทย์ที่มีใบอนุญาต (คำตอบนี้เป็นการให้คำแนะนำเบื้องต้น ไม่สามารถแทนการวินิจฉัยโรค หรือการรักษา)
หนังศรีษะแห้ง มีวิธีรักษายังงัยให้หายขาดคะ
คำถามนี้ได้การตอบจากแพทย์ที่มีใบอนุญาต (คำตอบนี้เป็นการให้คำแนะนำเบื้องต้น ไม่สามารถแทนการวินิจฉัยโรค หรือการรักษา)
ถ้าผมร่วงต้องรักษาแบบไหน
คำถามนี้ได้การตอบจากแพทย์ที่มีใบอนุญาต (คำตอบนี้เป็นการให้คำแนะนำเบื้องต้น ไม่สามารถแทนการวินิจฉัยโรค หรือการรักษา)
ถ้าผมร่วงมากควรทำอย่างไร
คำถามนี้ได้การตอบจากแพทย์ที่มีใบอนุญาต (คำตอบนี้เป็นการให้คำแนะนำเบื้องต้น ไม่สามารถแทนการวินิจฉัยโรค หรือการรักษา)