กองบรรณาธิการ HD
เขียนโดย
กองบรรณาธิการ HD

Bactrim (ตัวยา Sulfamethoxazole และ Trimethoprim)

เผยแพร่ครั้งแรก 30 ม.ค. 2019 อัปเดตล่าสุด 17 พ.ย. 2020 เวลาอ่านประมาณ 6 นาที

สรรพคุณของยา Sulfamethoxazole-Trimethoprim

ยานี้เป็นยาสูตรผสมของยาปฏิชีวนะ (ยาฆ่าเชื้อ) 2 ชนิด ได้แก่ sulfamethoxazole และ trimethoprim ซึ่งใช้สำหรับรักษาการติดเชื้อแบคทีเรียในหลายโรค เช่น การติดเชื้อที่หูชั้นกลาง, การติดเชื้อในระบบปัสสาวะ, การติดเชื้อในระบบหายใจ, และการติดเชื้อในลำไส้ นอกจากนี้ยังใช้เป็นยาสำหรับป้องกันและรักษาโรคปอดอักเสบชนิด pneumocystis

ยา sulfamethoxazole-trimethoprim ไม่ควรใช้ในเด็กอายุน้อยกว่า 2 เดือน เนื่องจากมีโอกาสเกิดผลข้างเคียงที่ร้ายแรง

แพ็กเกจที่คุณอาจสนใจ
หมดปัญหาเหงื่อออกมากที่มืออย่างถาวร รักษาแล้วมือแห้ง ชีวิตง่ายขึ้น!

จองผ่าน HD ประหยัดกว่า / เบิกประกันได้ / ผ่อน 0% ได้ / ปรึกษาหมอก่อนผ่าตัดได้ไม่จำกัดครั้ง

ยานี้ใช้สำหรับรักษาการติดเชื้อที่จำเพาะกับยาเท่านั้น ไม่สามารถรักษาการติดเชื้อไวรัสได้ (เช่น ไข้หวัดใหญ่) การใช้ยาปฏิชีวนะโดยไม่มีความจำเป็นต้องใช้ หรือใช้ผิดวิธี เป็นสาเหตุให้ประสิทธิภาพของยาลดลงได้

วิธีใช้ยา sulfamethoxazole-trimethoprim

รับประทานยานี้ตามแพทย์สั่ง โดยให้รับประทานพร้อมน้ำ 1 แก้ว (240 มิลลิลิตร) ถ้ามีอาการข้างเคียงทางกระเพาะอาหาร เช่น คลื่นไส้ อาเจียน ปวดท้อง ให้รับประทานพร้อมอาหารหรือนม ระหว่างใช้ยานี้ให้ดื่มน้ำมากๆ ตลอดวัน เพื่อลดความเสี่ยงต่อการเกิดนิ่วในไต (kidney stones) ยกเว้นแพทย์แนะนำให้ปฏิบัติเป็นอย่างอื่น  ขนาดยาที่คุณได้รับจะขึ้นกับสภาวะโรค และการตอบสนองต่อการรักษาของคุณ

เพื่อให้ได้ผลจากการรักษาเต็มที่ คุณต้องรับประทานยานี้ด้วยช่วงระยะเวลาห่างเท่าๆ กัน ดังนั้นเพื่อไม่ให้ลืมรับประทานยา แนะนำให้รับประทานยาในเวลาเดียวกันของทุกวัน

รับประทานยานี้ตามแพทย์สั่งทุกวันจนยาหมด แม้ว่าอาการจะดีขึ้นภายใน 2-3 วันก็ตาม การหยุดยาเร็วเกินไปอาจทำให้เชื้อแบคทีเรียกลับมาเจริญเติบโตได้อีกครั้ง และทำให้การติดเชื้อกลับมาเป็นซ้ำได้

แจ้งแพทย์ทราบหากอาการยังไม่ดีขึ้นหรืออาการแย่ลง

ผลข้างเคียงของยา sulfamethoxazole-trimethoprim

อาการข้างเคียงที่อาจเกิดขึ้นจากการใช้ยา sulfamethoxazole-trimethoprim คือ คลื่นไส้, อาเจียน, ท้องเสีย และเบื่ออาหาร ถ้าอาการดังกล่าวไม่ดีขึ้นหรือมีอาการแย่ลง ให้แจ้งแพทย์หรือเภสัชกรทันที

แพ็กเกจที่คุณอาจสนใจ
ปรึกษาเภสัช สั่งยา ฟรีค่าส่งทั่วประเทศ*

แชทกับเภสัชกรฟรี! 9 โมงเช้าถึงเที่ยงคืน พร้อมรับส่วนลดค่ายา 5% HDmall ออกค่าส่งให้สูงสุด 40 บาท

โปรดจำไว้ว่า การที่แพทย์สั่งยานี้ให้กับคุณ เพราะว่าแพทย์ได้ประเมินแล้วว่าคุณจะได้รับประโยชน์จากยานี้มากกว่าความเสี่ยงต่อการเกิดผลข้างเคียง ผู้ป่วยหลายรายที่ใช้ยานี้ไม่เกิดอาการข้างเคียงร้ายแรงจากยา

แจ้งแพทย์ทันทีหากคุณมีอาการข้างเคียงที่ร้ายแรง ได้แก่ กล้ามเนื้ออ่อนแรง, อารมณ์ จิตใจเปลี่ยนแปลงไป, อาการของโรคไต (ปริมาณปัสสาวะเปลี่ยนแปลงไป, มีเลือดในปัสสาวะ), ง่วงนอนมาก, อาการของภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำ (เช่น เหงื่อออกมาก, มือสั่น, หัวใจเต้นเร็ว, รู้สึกหิว, ตาพร่ามัว, เวียนศีรษะ หรือชาที่มือ/เท้า)

ให้รีบไปพบแพทย์ทันทีถ้าคุณมีอาการข้างเคียงที่ร้ายแรงมาก ได้แก่ ปวดศีรษะแล้วอาการไม่ดีขึ้น, คอแข็ง, อาการชัก, หัวใจเต้นช้า หัวใจเต้นผิดจังหวะ

ยานี้อาจทำให้เกิดปฏิกิริยาการแพ้ยาอย่างรุนแรง (อาจถึงแก่ชีวิต) แต่พบได้น้อย รวมถึงอาการข้างเคียงอื่นๆ เช่น

  • ผื่นลอกที่ผิวหนังอย่างรุนแรง เช่น กลุ่มอาการ Stevens-Johnson syndrome
  • โรคเลือด เช่น ภาวะเม็ดเลือดขาวแกรนูโลไซต์น้อย (agranulocytosis), โลหิตจางชนิด aplastic anemia)
  • โรคตับ
  • มีความเสียหายที่ปอด 

ถ้าคุณมีอาการดังต่อไปนี้ ให้รีบไปพบแพทย์ทันที: ผื่นผิวหนัง ตุ่มพองที่ผิวหนัง, คัน/บวม (โดยเฉพาะที่หน้า ลิ้น คอ), เจ็บคอเรื้อรัง หรือมีไข้เรื้อรัง, ผิวซีด, ปวดข้อ, ไอเรื้อรัง, หายใจลำบาก, เลือดออกง่าย ฟกช้ำง่าย, ตัวเหลือง ตาเหลือง, คลื่นไส้อาเจียนเรื้อรัง, อ่อนเพลียผิดปกติ, ปัสสาวะมีสีเข้ม

ยานี้อาจเป็นสาเหตุของโรคทางลำไส้ที่ร้ายแรงแต่พบได้น้อย คือมีอาการท้องเสียที่เกิดจากเชื้อ  Clostridium difficile (Clostridium difficile-associated diarrhea) ซึ่งเกิดจากแบคทีเรียที่ดื้อยา โดยโรคนี้อาจเกิดขึ้นระหว่างการใช้ยา sulfamethoxazole-trimethoprim หรือภายในสัปดาห์จนถึงเดือนหลังหยุดยาแล้ว ให้แจ้งแพทย์ทันทีหากคุณมีอาการเหล่านี้: ท้องเสียต่อเนื่อง, ปวดท้อง เกร็งท้อง, อุจจาระมีมูก/มูกเลือดปน

แพ็กเกจที่คุณอาจสนใจ
ปรึกษาเภสัช สั่งยา ฟรีค่าส่งทั่วประเทศ*

แชทกับเภสัชกรฟรี! 9 โมงเช้าถึงเที่ยงคืน พร้อมรับส่วนลดค่ายา 5% HDmall ออกค่าส่งให้สูงสุด 40 บาท

อย่าใช้ยาแก้ท้องเสีย หรือยาแก้ปวดกลุ่มที่มีฤทธิ์เสพติด ถ้าคุณมีอาการดังกล่าว เนื่องจากอาจทำให้อาการแย่ลงได้

การใช้ยานี้ติดต่อกันเป็นระยะเวลานาน หรือใช้ซ้ำหลายครั้ง อาจทำให้ติดเชื้อราในช่องปาก (oral thrush) หรือเกิดการติดเชื้อรา ให้ไปพบแพทย์หากคุณมีฝ้าสีขาว (คราบสีขาว) ในช่องปาก, มีตกขาวผิดปกติทางช่องคลอด หรือมีอาการอื่นๆ เกิดขึ้น

อาการข้างเคียงที่กล่าวไว้ข้างต้นไม่ใช่อาการข้างเคียงทั้งหมดที่อาจเกิดขึ้นได้ ดังนั้นถ้าคุณมีอาการผิดปกติใดๆ ที่ไม่ได้กล่าวไว้ข้างต้น ให้ปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกร

ข้อควรระวังในการใช้ยา sulfamethoxazole-trimethoprim

ถ้าคุณแพ้ยา sulfamethoxazole-trimethoprim หรือแพ้ยา sulfa  หรือแพ้สิ่งอื่นๆ ให้แจ้งแพทย์หรือเภสัชกรทราบก่อนได้รับยานี้ ผลิตภัณฑ์ยานี้อาจประกอบด้วยสารไม่ออกฤทธิ์อื่นซึ่งอาจเป็นสาเหตุของการแพ้หรือปัญหาอื่นได้ ให้ปรึกษาเภสัชกรสำหรับข้อมูลเพิ่มเติม

ก่อนการใช้ยา sulfamethoxazole-trimethoprim ให้แจ้งแพทย์หรือเภสัชกรทราบเกี่ยวกับประวัติทางการแพทย์ของคุณ โดยเฉพาะถ้าคุณเป็น

  • โรคไต
  • โรคตับ
  • โรคเลือดบางชนิด เช่น porphyria, โลหิตจางจากการขาดโฟเลท
  • มีประวัติเป็นโรคเลือดที่มีสาเหตุจากยา trimethoprim หรือยา sulfa
  • มีภาวะขาดวิตามิน (ขาดโฟเลท หรือกรดโฟลิก)
  • เป็นโรคภูมิแพ้อย่างรุนแรง
  • เป็นโรคหอบหืด
  • การทำงานของไขกระดูกลดลง (bone marrow suppression)
  • เป็นโรคทางเมตาโบลิคบางชนิด (โรคพร่องเอนไซม์ G6PD), มีภาวะต่อมไทรอยด์ทำงานน้อยเกินไป
  • ร่างกายมีสมดุลเกลือแร่ผิดปกติ เช่น มีระดับโพแทสเซียมในเลือดสูง หรือมีระดับโซเดียมในเลือดต่ำ

ยา sulfamethoxazole-trimethoprim อาจทำให้วัคซีนที่ทำจากแบคทีเรียเชื้อเป็น (เช่น ไทฟอยด์วัคซีน) ไม่สามารถออกฤทธิ์ได้ดี ดังนั้นอย่าฉีดวัคซีนระหว่างการใช้ยานี้ ยกเว้นแพทย์สั่ง

ก่อนเข้ารับการผ่าตัด ให้แจ้งแพทย์หรือทันตแพทย์ทราบเกี่ยวกับรายการยา อาหารเสริม และสมุนไพรที่กำลังใช้อยู่

ยา sulfamethoxazole-trimethoprim อาจทำให้คุณมีความไวต่อแสงแดดมากขึ้น จึงแนะนำให้จำกัดระยะเวลาที่ต้องสัมผัสแสงแดด หลีกเลี่ยงการสัมผัสกับหลอดไฟอุลตราไวโอเลต (sunlamps) และให้ทาครีมกันแดดและสวมเสื้อผ้ามิดชิดขณะอยู่ในที่แจ้ง ให้ไปพบแพทย์ทันทีหากคุณมีอาการผิวไหม้จากแดด หรือผิวหนังแดง/ผิวหนังมีตุ่มพอง

ถ้าคุณเป็นผู้ป่วยเบาหวาน ยานี้อาจส่งผลต่อระดับน้ำตาลในเลือด โดยจะต้องตรวจระดับน้ำตาลในเลือดเป็นประจำ และนำผลการตรวจไปให้แพทย์ดูด้วย แจ้งแพทย์ทันทีถ้าคุณมีอาการของภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำ ซึ่งแพทย์อาจจำเป็นต้องปรับยารักษาโรคเบาหวาน ปรับคำแนะนำในการออกกำลังกาย หรือปรับคำแนะนำในการรับประทานอาหารให้กับคุณ

ผู้สูงอายุจะมีโอกาสเกิดผลข้างเคียงจากยามากขึ้น โดยเฉพาะปฏิกิริยาที่ผิวหนัง, โรคเลือด, เลือดออกง่าย ฟกช้ำง่าย, และมีระดับโพแทสเซียมในเลือดสูง

ผู้ป่วยโรคเอดส์ (AIDS) อาจมีโอกาสเกิดผลข้างเคียงจากยานี้มากขึ้น โดยเฉพาะปฏิกิริยาที่ผิวหนัง, มีไข้, และโรคเลือด

ไม่แนะนำให้ใช้ยานี้ขณะตั้งครรภ์โดยเฉพาะในช่วงระยะใกล้คลอด เพราะมีโอกาสเกิดอันตรายต่อทารกในครรภ์ได้ สำหรับข้อมูลเพิ่มเติมให้ปรึกษาแพทย์

ยา sulfamethoxazole-trimethoprim ผ่านไปยังน้ำนมได้ แม้ว่ายังไม่มีข้อมูลว่ายานี้อันตรายต่อทารกที่สุขภาพดี แต่ยานี้อาจก่อให้เกิดผลอันไม่พึงประสงค์กับทารกที่กำลังเจ็บป่วย, ทารกที่คลอดก่อนกำหนด หรือทารกที่กำลังเป็นโรคบางชนิด (ตัวเหลืองตาเหลือง, มีระดับบิลิรูบิน (bilirubin) ในเลือดสูง, ขาดเอนไซม์ G6PD) ด้วยเหตุนี้จึงไม่แนะนำให้นมบุตรในทารกที่มีสภาวะโรคดังกล่าว แนะนำให้ปรึกษาแพทย์ก่อนการให้นมบุตร

การใช้ยา sulfamethoxazole-trimethoprim ร่วมกับยาอื่น

การเกิดปฏิกิริยาระหว่างยา (drug interactions) อาจเปลี่ยนแปลงการออกฤทธิ์ของยาหรือเพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดผลข้างเคียงร้ายแรง ข้อมูลที่ระบุนี้ไม่ได้ครอบคลุมการเกิดปฏิกิริยาระหว่างยาที่อาจเกิดขึ้นได้ทั้งหมด ดังนั้นคุณต้องแจ้งแพทย์และเภสัชกรทราบทุกครั้งว่าคุณกำลังรับประทานยา อาหารเสริม สมุนไพร ใดอยู่ในขณะนี้ อย่าเริ่มยา หยุดยา หรือเปลี่ยนแปลงขนาดยาต่างๆ เอง โดยไม่ได้ปรึกษาแพทย์

ผลิตภัณฑ์ยาบางชนิดที่อาจเกิดปฏิกิริยากับยา sulfamethoxazole-trimethoprim: ยาต้านการแข็งตัวของเลือด (เช่น warfarin), dofetilide, methenamine, methotrexate

แม้ว่ายาปฏิชีวนะส่วนใหญ่ไม่ค่อยส่งผลต่อการออกฤทธิ์ของยาคุมกำเนิด เช่น ยาเม็ดคุมกำเนิด, แผ่นแปะคุมกำเนิด หรือห่วงคุมกำเนิด แต่มียาปฏิชีวนะบางรายการ (เช่น rifampicin, rifabutin) ที่ส่งผลลดประสิทธิภาพของยาคุมกำเนิด ทำให้ตั้งครรภ์ได้ ถ้าคุณกำลังใช้ฮอร์โมนคุมกำเนิด ให้ปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรสำหรับข้อมูลเพิ่มเติม

ยา sulfamethoxazole-trimethoprim อาจส่งผลรบกวนผลการตรวจทางห้องปฏิบัติการบางชนิด ซึ่งอาจทำให้เกิดผลบวกลวงได้ ดังนั้นต้องแจ้งเจ้าหน้าที่ห้องปฏิบัติการและแพทย์ทราบหากคุณกำลังใช้ยานี้

รายการยาอื่นๆ ที่อาจเกิดปฏิกิริยากับยา sulfamethoxazole-trimethoprim หากคุณกำลังใช้ยาเหล่านี้ให้แจ้งแพทย์หรือเภสัชกรทราบ:

  • Dofetilide
  • Aminolevulinic acid
  • Digoxin
  • ผลิตภัณฑ์เสริมโพแทสเซียม
  • วัคซีนอหิวาตกโรคชนิดเชื้อเป็น (cholera vaccine live) 
  • แร่ไอโอดีน (radioactive iodide)
  • ยาในกลุ่ม aldosterone antagonists
  • ยาลดความดันโลหิตในกลุ่ม ACE inhibitors; ARBs
  • Cyclosporine
  • Leucovorin
  • ยาลดระดับน้ำตาลในเลือดชนิดรับประทาน เช่น metformin, pioglitazone, repaglinide
  • Azathioprine; mercaptopurine
  • Procainamide
  • Hydantoins

การได้รับยา sulfamethoxazole-trimethoprim เกินขนาด

หากมีใครก็ตามที่ได้รับยา sulfamethoxazole-trimethoprim เกินขนาด จนทำให้เกิดอาการที่ร้ายแรง เช่น หมดสติ หรือหายใจลำบาก ให้รีบเรียกรถพยาบาลทันที โทร 1669

อาการของการได้รับยาเกินขนาดอาจได้แก่ คลื่นไส้/อาเจียน/ท้องเสีย อย่างรุนแรง, เวียนศีรษะอย่างรุนแรง, ง่วงนอนอย่างมาก, การเปลี่ยนแปลงของอารมณ์ สภาพจิตใจ

หมายเหตุ

ห้ามแบ่งยานี้ให้ผู้อื่นใช้

ยานี้ถูกสั่งจ่ายสำหรับสภาวะโรคปัจจุบันของคุณเท่านั้น ห้ามใช้ยานี้สำหรับการติดเชื้อในครั้งอื่นๆ ยกเว้นแพทย์สั่ง

หากจำเป็นต้องใช้ยานี้เป็นเวลานาน อาจต้องมีการตรวจทางห้องปฏิบัติการ และ/หรือ การตรวจโดยแพทย์ เช่น การตรวจความสมบูรณ์ของเม็ดเลือด ตรวจการทำงานของไต ตรวจระดับโพแทสเซียมในเลือด เป็นระยะๆ เพื่อติดตามอาการและผลข้างเคียงจากยา สำหรับข้อมูลเพิ่มเติมให้ปรึกษาแพทย์

หากลืมรับประทานยา sulfamethoxazole-trimethoprim

ถ้าคุณลืมรับประทานยานี้ ให้รับประทานทันทีที่นึกได้ หากนึกได้เมื่อใกล้กับเวลาของมื้อถัดไป ให้ข้ามมื้อที่ลืมไป และรับประทานมื้อถัดไปตามปกติ โดยไม่ต้องเพิ่มขนาดยาเป็น 2 เท่า

การเก็บรักษายา sulfamethoxazole-trimethoprim

เก็บรักษายาที่อุณหภูมิห้อง ห่างจากแสงแดดและความชื้น ไม่เก็บยาในห้องอาบน้ำ เก็บยาทุกชนิดให้ห่างจากมือเด็กและสัตว์เลี้ยง

ไม่เทยานี้ทิ้งในห้องน้ำหรือในท่อระบายน้ำ ให้ทิ้งผลิตภัณฑ์ยานี้อย่างเหมาะสมเมื่อยาหมดอายุหรือเมื่อไม่จำเป็นต้องใช้ยานี้อีก


4 แหล่งข้อมูล
กองบรรณาธิการ HD มุ่งมั่นตั้งใจให้ผู้อ่านได้รับข้อมูลที่ถูกต้อง โดยทำงานร่วมกับแพทย์และบุคลากรทางการแพทย์ รวมถึงเลือกใช้ข้อมูลอ้างอิงที่น่าเชื่อถือจากสถาบันต่างๆ คุณสามารถอ่านหลักการทำงานของกองบรรณาธิการ HD ได้ที่นี่
aidsinfo, Sulfamethoxazole / Trimethoprim (https://aidsinfo.nih.gov/drugs/401/sulfamethoxazole---trimethoprim/0/patient), 10 January 2019.
healthline1, Bactrim DS (Sulfamethoxazole / Trimethoprim) - Indications And Dosage (https://healthline1.com/bactrim-ds-sulfamethoxazole-trimethoprim-indications-and-dosage), 07 Oct 2018.
ncbi.nlm.nih, Sulfamethoxazole-Trimethoprim (https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK547937/), 5 December 2017.

บทความนี้มีจุดประสงค์เพื่อให้ความรู้แก่ผู้อ่าน ผู้อ่านไม่ควรเลือกใช้ยาเองจากการอ่านบทความ ควรได้รับคำแนะนำจากแพทย์หรือเภสัชกรก่อนใช้ยาทุกครั้ง เพราะแต่ละท่านอาจมีสาเหตุของโรค โรคประจำตัว และประวัติการรักษาที่ต่างกัน ทาง HD พยายามอัปเดตข้อมูลให้ครบถ้วนถูกต้องอยู่เสมอ คุณสามารถส่งคำแนะนำได้ที่ https://honestdocs.typeform.com/to/kkohc7

ผู้เขียนและผู้รีวิวบทความไม่มีส่วนเกี่ยวข้องกับสินค้าหรือบริการที่นำเสนอแต่อย่างใด เว้นแต่จะระบุในเนื้อหา การแนะนำสินค้าและบริการแสดงขึ้นอัตโนมัติจากระบบของเว็บไซต์หรือแอปพลิเคชัน

ขอบคุณที่อ่านค่ะ คุณคิดว่าบทความนี้มีประโยชน์มากแค่ไหนคะ
(1 ดาว - น้อย / 5 ดาว - มาก)